In het mooie centrum van Edam is nog veel terug te vinden uit het rijke verleden. Zo vindt u er mooie grachten, winkeltjes met mooie trapgeveltjes en leuke pleintjes. Kenmerkend voor Edam zijn de kleine smalle straatjes en de verbondenheid met het water. Op steenworp afstand van het Damplein bevindt zich een bijzondere plek. Tussen de Hoogstraat en de Nieuwehaven ligt een gebied wat herontwikkelt gaat worden. Door brand is een deel van de panden namelijk verloren gegaan. Op deze plek komen nieuwe woningen, winkelruimtes en werklocaties. De nieuwe panden aan de Hoogstraat vormen samen met het binnenterrein (wat toegankelijk is vanaf de Nieuwehaven) een nieuw stukje stad in het hart van historisch Edam.
Ontstaan
Edam neemt vanaf 1357 een zeer belangrijke positie in. In dat jaar verkrijgt de kleine nederzetting stadsrechten van graaf Willem V én toestemming om een open verbinding met de zee te graven. Hierdoor ontstaat een gunstige havensituatie en zet Edam zich als handelsplaats op de kaart.
Ontsluiting
De Nieuwehaven wordt al vroeg bebouwd. De locatie maakt dan nog deel uit van een woonblok met aangesloten bebouwing tussen de Spuistraat, Voorhaven, de Gasthuissteeg en de Nieuwehaven. In de zestiende eeuw neemt de ontwikkeling echter een vlucht naar een betere ontsluiting vanuit de stad. Bij het huidige Damplein besluit de gemeente daarom in 1564 de Hoogstraat – “de steeg bij de Vrouwebrug” - aan te leggen. De ontwikkelingen zorgen voor een betere bereikbaarheid van het zuidelijke stadsdeel én een verruiming van het marktterrein aan de zuidzijde van de Dam. Bewoners weten het terrein te vinden voor jaar- en vismarkten. Direct na de aanleg van de Hoogstraat volgt de bebouwing van de oostzijde, de westzijde blijft onbebouwd. Veel van de huidige panden dateren nog uit deze periode.
In handen van particulieren
Vanaf de negentiende eeuw worden de kaarten nauwkeuriger en gebieden gedetailleerder en op perceelniveau ingemeten en ingetekend. In het plangebied zijn diverse woonhuizen, schuren en een stal zichtbaar, allemaal in particuliere handen. Er is bedrijvigheid en er wordt gewoond en gewerkt in de verschillende panden aan de Hoogstraat en Nieuwehaven.
Publieke functies
Op het binnenterrein aan de Nieuwehaven staat de stadstimmerloods, deze is eigendom van de gemeente Edam. In de twintigste eeuw blijft de dienst Gemeentewerken van Edam aanwezig, aan de Nieuwehaven 68 is een kantoor van de dienst gevestigd en de stadstimmerloods wordt in gebruik genomen als politiekantoor. Later komt er een brandweerkazerne op het binnenterrein en vestigt de brandweervereniging zich in het pand aan de Nieuwehaven 68.
Vertier aan de hoofdstraat
Naast deze publieke functies aan de Nieuwehaven en het binnenterrein is in de panden aan de Hoogstraat ruimte voor dienstverlening en vertier. Zo is er een verenigingsgebouw van de socialistische geheelonthouderbond gevestigd aan de Hoogstraat het grootste en laatst opgerichte gebouw van deze straat. In de jaren ’50 kwam er een bioscoop met toneelzalen, weer later werd dit een expositieruimte. De naastgelegen panden zijn in gebruik geweest als kapperszaak en bar. Café de Boei is lang een bekende kroeg in de Hoogstraat. Door brand in november 2017 gaan de panden waar Café de Boei, snackbar ‘Het Edammertje’ en de kantoorboekwinkel, Markee Boek en Kantoor gevestigd zijn verloren. Er is hierdoor een gat ontstaan in het historische stadshart van Edam.
Het gebied tussen de Hoogstraat en de Nieuwehaven is representatief voor de ontwikkeling van Edam als handelsstad. Met de groei van de stad en de toenemende welvaart als gevolg is er een functiemix gekomen van wonen, werken en recreëren die bijdraagt aan de levendigheid van het historische centrum van Edam. Op het braakliggende terrein zal nieuwbouw verrijzen waarbij gekozen is voor een eigentijdse invulling met gevels die in de oude kern van Edam en de straten om de Hoogstraat heen voorkomen. Hierdoor wordt een koppeling gemaakt met het historische centrum van Edam en passen de nieuwe panden bij de bebouwingskarakteristiek van de omgeving. De oorspronkelijk nokrichtingen en percelering is aangehouden en de panden hebben allemaal verschillende breedtes, wat kenmerkend is voor het historische centrum van Edam. Met het realiseren van deze nieuwbouw wordt de gevelwand van de Hoogstraat weer hersteld. De Hoogstraat krijgt hiermee weer haar intiem stedelijk karakter terug van een smal straatje. Er komen winkels, appartementen en woningen met werkruimte.
Aan de Nieuwehaven en op het binnenterrein blijft waardevolle cultuurhistorische bebouwing behouden voor de toekomst, deze panden worden herbestemd tot twee-onder-een-kapwoningen en een eengezinswoning. Het binnenterrein blijft openbaar en toegankelijk en wordt opnieuw ingericht. Het krijgt een vriendelijke en groene uitstraling en levert hierdoor een bijdrage aan de schoonheid en het karakter van het historische stadshart van Edam.
